Nane Bitkisi mutfak kültürümüzde en çok bilinen bitkilerin başında gelmektedir. Bu bilinirliği mutfaklarda en çok kullanılan bitkilerden olan kekik bitkisi’nin de üzerinde olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
Tıpkı Fesleğen, adaçayı, mercanköşk, biberiye ve kekik gibi ballıbabagiller ailesine mensup olan nane bitkisinin özelliklerini, mutfak değerini ve sağlık kapsamındaki kullanımına bir göz atarak, daha yakından tanıyalım mı?
Nane Bitkisinin Kökeni
Ballıbabagiller ailesine ait olan nane bitkisinin dünya üzerinde 25 ila 30 türü bulunmaktadır. Anavatanı tam olarak bilinmemekle birlikte Akdeniz kıyıları olduğu düşünülmektedir ve Avrupa ile Asya kıtalarının doğal bitki örtüsünü oluşturan bitkiler arasında yer almaktadır. Bu coğrafyalar dışında da hemen her yerde yetiştiği ve yetiştirildiğini söylemek de yanlış olmayacaktır.
Binlerce yıldır insanoğlu ile birlikte var olan naneye dair ilk bulgular ise M.Ö. 1200’lü yıllardan itibaren Mısır uygarlığına ait çeşitli mezarlarda bulunmuştur. Yunan mitolojisinde de yer alan nanenin mentha adı da, yeraltı tanrısı Hades’in kıskanç karısı tarafından bir bitkiye dönüştürülen talihsiz peri Minthe’den gelmektedir.
Romalı bir hekim olan meşhur Pilnius nanenin diğer bitkilerden daha üstün olduğunu düşüncesine sahiptir ve nane kokusunun ruhu yeniden canlandırdığını yazmıştır.1
Bir diğer Romalı hekim olan ve Roma ordusunda çalışan Anavarzalı (Bugünkü Adana Kozan) Pedanius Dioscorides’in De Materia Medica adlı eserinde beş adet nane türünden bahsetmektedir.
Romalılarca yemeklere katılan nanenin, banyo sularına konulduğunu ve kozmetik amaçlı olarak değerlendirildiğini ve şarap ya da sirkelere atılarak -tıpkı dört hırsız sirkesinde olduğu gibi- lezzetlendirici olarak kullanıldığı bilinmektedir.
Sasani Mutfağı’nda da kullanılan ve hemen hemen tüm Ortadoğu’da sevilen nanenin Osmanlı İmparatorluğu’nda da değerlendirildiği bilinmektedir. Yahnilerde kullanıldığı kadar, 16. yüzyılda İstanbul’a Bursa’dan nane şurubu tedarik edildiği de bilinmektedir.2
Zaman içinde kurutun gelişmesi ile ortaya çıkan tarhana çorbasının da olmazsa olmazıdır nane. Osmanlı’nın önemli hekimlerinden Muhammed bin Mahmud Şirvani’nin Osmanlı Mutfağı’nda turşusunun da yapıldığı kayıtlarda geçmektedir.
Yayılıcı bir tür olan nane bitkisinin bazı türleri istilacı olarak bile değerlendirilebilir. Az dallanan nane bitkisi, sık bir yığın şeklinde büyür.
Uçucu yağ taşıyan, güzel kokulu bir bitki olan nane, yılboyu yeşil olan ve hasat edilebilen, evde ya da bahçede yetiştirilebilecek en önde gelen baharlı bitkilerdendir.
Bu lezzetli nane bitkisinin bileşenlerine bir bakalım.
Gövdesi
Nane bitkisinin gövdesi türden türe değişmekle birlikte, yeşil ve kahve tonlarında olabilmektedir
Nanenin birçok türü olmakla ve saplarının renkleri değişmekle birlikte, saplarının dört köşelidir. İhtiyaçlarına uygun bir toprakta boyları 50-60 cm uzunluğa ulaşabilir.
Yaprakları
Nane türleri arasında yaprakları bu şekilde damarlı ve kabartılı olduğu gibi, tüylü ve düz örnekleri de bulunur
Nanelerin yaprakları çok çeşitlidir. Tüylü açık yeşil olan türleri olduğu gibi, tüysüz ve damarlı olanları da bulunmaktadır. Eğer gördüğünüz bitkinin nane olup olmadığını anlamak isterseniz bir yaprağı ufalayıp koklayın. Koku tanıdık geliyor, ferahlatıp ve rahatlama hissi veriyorsa bir nane türü ile karşı karşıya olduğunuz söylenebilir.3
Çiçekleri
Nanenin çiçekleri özellikle kekik çiçeklerine benzemektedir ve çoğunlukla pembe-mor renklerdedir.
Tohumları
Nane Tohumları
Nane tohumları aynı aileden akraba oldukları küçük fesleğen tohumlarına benzer. Siyah, sert ve küçük elipsler şeklindedirler.
Yazı Notları İlk Yayın Tarihi, 02/12/2021 Boosted Uygulaması Ölçümüne Göre, Çalışılan Gün, 2 gün Çalışma Süresi, 2 saat 36 dakika
2 thoughts
Emrah’cım cok değerli bilgiler icin teşekkürler. Emeğine sağlık. Naçizane, pazardan alınan yıkanıp ayıklanandıktan sonra kalan nane çöplerinin de birer karış kesilerek dikildiğinde yeniden nane bitkisi olarak büyüdüğünü ben ilave edeyim.
Emrah’cım cok değerli bilgiler icin teşekkürler. Emeğine sağlık. Naçizane, pazardan alınan yıkanıp ayıklanandıktan sonra kalan nane çöplerinin de birer karış kesilerek dikildiğinde yeniden nane bitkisi olarak büyüdüğünü ben ilave edeyim.
Yorumunuz ve katkınız için teşekkürler. Nane çok arsız ve dirençli bir bitki evet. Benim de aynı şekilde köklendirdiğim naneler olmuştu.