Bir zamanlar NTV’nin var olduğu1 gibi NTV Yayınları diye çok nitelikli eserler yayınlayan bir yayın evi vardı. Bugün ne o kanal var, ne de NTV yayınları… Bu durum keyif kaçırıcı bir durum olsa da, NTV Yayınlarından çıkmış olan, 100 Doğa Harikası adlı eser ve Türkiye’nin Kültür Mirası: 100 Mimari Şaheser zamanında aldığım ve her incelediğimde iyi ki almışım dediğim eserlerden.
Türkiye’nin Kültür Mirası: 100 Mimari Şaheser’de, ülkemizdeki “mimari şaheser” adı verilebilecek 100 yapının derlenmesi için, değerli mimar ve sanat tarihçilerinden fikir alınarak, UNESCO Dünya Kültür Mirası ilkelerinin izinden gidilerek belirlenmeye çalışılmış. Bu kapsamda aday eserler Prof. Dr. Afife Batur, Prof. Dr. Semavi Eyice, Prof. Dr. Uğur Tanyeli, Mimar Cengiz Bektaş, Rehber Odası Başkanı Şerif Yener, rehber sanat tarihçisi Dr. Sedat Bornovalı, Bünyad Dinç ve Gökhan Tan’ın katkıları ile eserler belirlenmiş. Hoş, aday eserleri belirleyip toplam eser sayısını 100’e indirme süreci, böyle kolayca söylendiği kadar yüzeysel gerçekleşmemiş. Bu konuda nasıl bir süreç izlendiği, hangi noktalara dikkat edildiği eserin önsöz kısmında ayrıntılı bir şekilde açıklanmış. Yine de ortaya çıkan listenin bu konuda fikir yürütenlerin tamamında bir mutabakat sağlayacağını söylemek zor, ancak eserin üç aşağı beş yukarı genel ve tutarlı bir bütün oluşturduğu söylenebilir.
Eserin görsel yönünü değerlendirdiğimizde, böyle iddialı bir konuda hazırlanmış ve dikkat çekici bir niteliğe sahip bir eserin görsellerinin daha kaliteli olması gerekirdi düşüncesindeyim. Genel olarak ortalama üzeri olan görsellerin bazılarının, neden eserlerin ayrıntıların anlaşılmasının daha da zorlaştığı ışık koşullarında çekilmiş olmasını anlamak biraz zor.
100 Mimari Şaheser’in içeriği dışında bir başka meselesi de, NTV Yayınlarının kapanması nedeniyle, eserin artık kitapevlerinde satışta olmaması. Böyle dikkat çekici bir eserin baskısının devam etmemesi kitapseverler için kötü olsa da, Nadir Kitap gibi platformlarda ve sahaflarda halen bulunabildiğini söylemek gerek.
Sözün Özü…
Bu tür “100 Mimari Şaheser”, “Ankara’da Tatmanız 6 Ankara Lezzeti”, “Görülmesi Gereken 100 Doğa Harikası” gibi listeleri hazırlamak her zaman zordur. Zira bu tür derlemeler nesnel özellik taşımakla birlikte öznel bir yapıya da sahip olmaktadır. Bu kapsamda 100 Mimari Şaheser adlı eser de, herkesin üzerinde uzlaşması muhtemel eserler içermekle birlikte, “bu eser neden listeye girmiş ki?” denebilecek eserler de içeriyor.
Tek doğru listenin bu olmadığı, herkesin illa ki bu 100 mimari eser üzerinde mutabık olmasına gerek olmadığı düşüncesiyle bakıldığında, eserin oldukça ilgi çekici olduğunu söylemek gerek. Hatta eserlere dair verilen bilgiler de oldukça dikkat çekici ve öğretici.
Uzun sözün kısası, tüm bu artılarıyla ve eksileriyle Türkiye’nin Kültür Mirası: 100 Mimari Şaheser adlı bu eser, ülkemizi ve zenginliklerimizi tanımak ve öğrenmek isteyenler için güzel bir başlangıç noktası. İlerleyen dönemlerde hemen hiç bulunamayacak olması ihtimali göz önüne alındığında, 100 Mimari Şaheser’in kütüphanelerinize eklenmesi gereken bir eser olduğunu söylemeliyim.
İçindekiler
İkinci Baskıya Önsöz, 9 Önsöz, 9 Adana / Ramazanoğulları Camii, Üsluplar Mozaiği, 14 Adıyaman / Nemrut Dağı Tümülüsü, Dünyanın Sekizinci Harikası, 16 Afyonkarahisar / Afyon Ulucamii, Kırk Direkli Cami, 18 Ağrı / İshakpaşa Sarayı, Efsaneler Mekânı, 20 Aksaray / Sultanhanı, Kervanların Sarayı, 22 Amasya / II. Bayezid Külliyesi, Okun Düştüğü Yerde, 24 Ankara / Anıtkabir, Simgesel Anıt Mezar, 26 Ankara / Ankara Üniversitesi DTCF Binası, Büyük İdeallerin Anıtsal Yapısı, 28 Ankara / Etnoğrafya Müzesi, Türk Neoklasiği, 30 Ankara / Türk Dil Kurumu, Gelenekten Çağdaşa, 34 Ankara / Türk Tarih Kurumu, “İçedönük” Geleneksel – Çağdaş, 36 Antalya / Akdeniz Üniversitesi Olbia Sosyal Özeği, Suyla Biçimlenen Mimarlık, 38 Antalya / Alanya Alara Han, Dervişlerin Kervansarayı, 40 Antalya / Alanya Kızıl Kule, Alanya İkonu, 42 Antalya / Aspdendos Tiyatrosu, Efsane Tiyatro, 44 Antalya / Perfe Kent Kapısı, Gösterişli Antik Portal, 46 Aydın / Aphrodisias Stadyumu, Sportif Heyecan, 48 Aydın / Didyma Apollon Tapınağı, Görkemli Kehanet Merkezi, 50 Bursa / Bursa Ulucami, Bursa’nın Ayasofya’sı, 52 Bursa / Bursa Yeşil Cami, Çinili Mücevher, 54 Bursa / İznik Yeşil Cami, Zarif Bezemeli, 56 Bursa / Koza Han, İpekyolu’nun İpek Hanı, 58 Çanakkale / Ayvacık Büyükhüsun B2 Evi, Zen yalınlığı, 60 Çanakkale / Troia Surları, Efsanevi Kentn Görkemli Surları, 62 Çorum / Hattuşa Aslanlı Kapı, Hitit Şaheseri, 64 Diyarbakır / Diyarbakır Kalesi, Uygarlıklar Mozaiği, 66 Diyarbakır / Diyarbakır Ulucami, Anadolu’nun En Eskisi, 68 Diyarbakır / Malabadi Köprüsü, Büyük Kemerli, 70 Edirne / İkinci Bayezid Darüşşifası, Müzikli Şifa, 72 Edirne / Selimiye Camii, “Ustalık” Başyapıtı, 74 Edirne / Üç Şerefeli Cami, Çığır Açan Yapı, 76 Erzincan / Tercan Mama Hatun Kümbeti, Öncesiz ve Sonrasız, 78 Erzurum / Çifte Minareli Medrese, Erzurum Simgesi, 80 Erzurum / Uzundere Öşkvank Kilisesi, Hacılar İçin, 82 Eskişehir / Yazılıkaya Midas Anıtı, Tartışmalı Frig Anıtı, 84 İstanbul / III. Ahmed Çeşmesi, Lale Devri Şaheseri, 86 İstanbul / Arkeoloji Müzeleri, Tapınak Esinli Cephe, 88 İstanbul / Ayasofya Müzesi, Evrensel Şaheser, 90 İstanbul / Beylerbeyi Sarayı, Yazlık İhtişam, 92 İstanbul / Büyükçekmece Köprüsü, Balkon – Köşklü Görkem, 94 İstanbul / Çinili Köşk, Sırça Saray Köşkü, 96 İstanbul / Dolmabahçe Sarayı, Şaşaalı, 98 İstanbul / Dördüncü Vakıf Hanı, Bir Ulusal Mimarlık Anıt Yapısı, 100 İstanbul / Düyun-ı Umumiye Binası (İstanbul Lisesi), İddialı Ciddiyet, 102 İstanbul / Florya Cumhurbaşkanlığı Köşkü, Cumhuriyetin Simgesi, 104 İstanbul / Galata Kulesi, Ceneviz Eskisi Mihenktaşı, 106 İstanbul / Haseki Hamamı, Anıtsal Çifte Hamamlar, 108 İstanbul / Haydarpaşa Garı, Doğu’nun Başladığı Yerde, 110 İstanbul / Kanuni Türbesi, Muhteşem Süleyman’ın Son Mekânı, 112 İstanbul / Kara Surları, Yedikule’den Haliç’e, 114 İstanbul / Kapalıçarşı İç Bedesten, Kapalıçarşı İçinde “Kapalı Kutu”, 116 İstanbul / Kariye Müzesi, Bizans Sanatının Rönesans’ı, 118 İstanbul / Küçük Ayasofya Camii, Düşten Doğan Kilise, 120 İstanbul / Mağlova Sukemeri, Mucizevi, 122 İstanbul / Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane (MÜ Tıp Fakültesi), İki Büyük Mimarın Eseri, 124 İstanbul / Nuruosmaniye Camii, Görkemli Barok, 126 İstanbul / Posta ve Telgraf Nezareti (Büyük Postane), Türkiye’nin En Büyüğü, 128 İstanbul / Rumeli Hisarı, Fetihten Günümüze, 130 İstanbul / Rüstempaşa Camii, İznik Çinili İhtişam, 132 İstanbul / Selimiye Kışlası, Anıtsal Kışla, 134 İstanbul / Sultanahmet Camii, Mavi İkon, 136 İstanbul / Sveti Stefan Kilisesi, Demir Anıtsallık, 138 İstanbul / Süleymaniye Camii, En Büyük Mimardan En görkemli Başyapıt, 140 İstanbul / Şahkulu Sultan Dergâhı, Bektaşi Sembolizmi, 1420 İstanbul / Şerifler Yalısı, Boğaziçi Mücevheri, 144 İstanbul / Tayyare Apartmanları, İlk Toplukonut, 146 İstanbul / Topkapı Sarayı, Payitaht 148 İstanbul / Yerebatan Sarayı, 150 İstanbul / Zeyrek Kilise Camii, Üçlü Görkem, 152 İstanbul / Zeyrek Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK), Çağdaş Başyapıt, 154 İzmir / Bergama Allianoi Kaplıcaları, Şifa, 156 İzmir / İzmir Saat Kulesi, Bir Zaman Anıtı, 158 İzmir / Ödemiş Birfi Çakırağa konağı, Bezemeli Ege Güzeli, 160 İzmir / Selçuk Ephesos Celsus Kitaplığı, Kitabi Anıtsallık, 162 İzmir / Selçuk İsabey Camii, Şam Esintileri, 164 İzmit / Kasr-ı Hümayun, Küçük Ama Görkemli, 166 Karabük / Safranbolu Havuzlu Konak, Türk Evinin Zirvesi, 168 Kars / Ani Katedrali, Antısal Ermeni Yapısı, 170 Kastamonu / Hükümet Konağı, Ulusal Mimarlık Anıtı, 172 Kırklareli, Lüleburgaz Sokollu Külliyesi, Menzilde Görkem, 174 Kırşehir / Cacabey Medresesi, Yıldızlı Kubbe, 176 Konya / Eşrefoğlu Süleymanbey Camii, Ahşap Direkli İhtişam, 178 Konya / İnceminareli Medrese, Anıtsal Selçuklu, 180 Konya / Zazadin Han, İstisnai, 182 Kütahya / Aizanoi Zeus Tapınağı, 184 Mardin / Deyrülzafaran Manastırı, Safranlar İçinde, 186 Mardin / Mungan Evi, Taştaki Hüner, 188 Muğla / Akyaka Nail Çakırhan Ula Evi, Devrimci, 190 Muğla / Bodrum demir Tatil Köyü, İbret Verici Modernlik, 192 Muğla / Fethiye Amyntas Kayamezarı, Kayaya Oyulan Görkem, 194 Nevşehir / Derinkuyu Yeraltı Şehri, Yeraltında Ayrı Dünya, 196 Nevşehir / Göreme Karanlık Kilise, Işıltılı Karanlık, 198 Sivas Divriği Ulucami ve Şifahanesi, Muamme, 200 Sivas / Gökmedrese, Semavi, 202 Şanlıurfa / Göbeklitepe Tapınağı, Gizemli, 204 Trabzon / Sümela Meryemana Manastırı, Başdöndüren, 206 Trabzon / Sürmene Haşim Ağa Konağı, 99 Pencereli Ev, 208 Van / Ahtamar Kutsal (Surp) Haç Kilisesi, Şahane Taş, 210 Van / Hoşab Kalesi, Kartal Yuvası, 212
Arka Kapak Yazısı
Olağanüstü zengin bir kültür mozaiği oluşturan Anadolu’da sayısız uygarlığın benzersiz yapılarıyla beraber yaşıyoruz: mabetler, evler, saraylar, köprüler, kaleler…
Türkiye tarihini oluşturan geleneklerin, inançların , fikirlerin istisnai tanıklığını yapan bu eserler, yüksek estetik değerleriyle Anadolu mozaiğinin zenginliğini sergiliyor.
Bu kitap, Türkiye’nin farklı bölgelerindeki üstün mimarlık vasıflarını sergileyen farklı türlerdeki yapıları biraraya getirerek, kültür mirasımız etrafında kapsamlı bir gezintiyi hedefliyor. Sanat tarihçileri ve mimarlar tarafından “şaheser” olarak seçilen 100 kilittaşı yapı, Türkiye’nin en iyi fotoğrafçılarının imzasını taşıyan fotoğraflarla neolitikten günümüze geniş bir zaman dilimine yayılan Anadolu kültürünü ve tarihini eşsiz güzellikleriyle yansıtıyor…
Künye
Kitabın Adı Türkiye’nin Kültür Mirası: 100 Mimari Şaheser
