Türkiye’nin en önemli mimarlık tarihçilerinden olan Doğan Kuban önemli birçok eser vermiştir. Bu eserler arasında, Çağlar Boyunca Türkiye Sanatının Anahatları, ülkemizin düşünen zihinlerinin mutlaka okuması gereken eserlerden birisidir. Bu özel eserin neden okunması gerektiğine ve eserin özelliklerine bir bakalım.
Eylül 2021 yılında kaybettiğimiz Doğan Kuban Türkiye’nin önde gelen dimağlarındandı. Alanındaki önemli isimlerinden birisi olan Kuban, yaşamı boyunca kültürümüze dair önemli katkılar yapmanın yanı sıra, başta Batıya Göçün Sanatsal Evreleri ve Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı olmak üzere dikkat çekici birçok eseri de kaleme almıştır.
Bu yazının konusu olan Çağlar Boyunca Türkiye Sanatının Anahatları eseri, diğer eserlerinden farklı olarak, sanat konusunda uzmanlaşmış ya da derin bilgilere sahip kişilerden ziyade, sanat üzerine genel bir bilgi sahibi olmak isteyenler için yazılmış. Bu anlamda eserde, tarih boyunca Türkiye toprakları içinde tarih sahnesinde görünmüş sanat yaklaşımlarını, Kuban’ın sözleriyle “kısa, kolay anlaşılır ve öze inen bir üslupla” anlatılmış. Bu özelliği de eserin değerini daha da öne çıkarıyor.
İşte tam da bu özelliği nedeniyle, Çağlar Boyunca Türkiye Sanatının Anahatları, sahip olunması ve okunması gereken eserlerden birisi olduğu düşüncesindeyim. Ülkemizin tarih içindeki yolculuğunun bir bölümünü anlatan Çağlar Boyunca Türkiye Sanatının Anahatları hararetle tavsiye etmekteyim.
İçindekiler
Önsöz Bir Sanat Tarihi Yöntemi Bağlamında Türkiye Sanatı ve Türk Sanatı Kavramları, 13
Birinci Bölüm A. Hititlerden Önce Anadolu Kültürleri, 17 Anadolu’da Tarih Öncesi Kültürlerin Kronolojik ve Coğrafî Sınırları, 17 Türkiye’de Eskitaş (Paleolitik), Yenitaş (Neolitik) ve Taş-bakır (Kalkolitik) Kültürleri, 18 Bronz Çağ Kültürü, 20 B. Hitit Çağı ile Yunan Çağı Arasında Anadolu Sanatı, 23 Geç Bronz ve Erken Demir Çağı’nda Anadolu Kültürleri, 23 Hitit Sanatının Önemli Verileri, 24 Geç Hitit ve Urartu Sanatları, 27 Orta-Batı Anadolu’da Frigya Sanatı, 29 Batı Anadolu’nun Lidya, Likya, Karya Bölgelerinin Sanat Verileri, 30
İkinci Bölüm Yunan ve Roma Çağı Sanatı, 32 Yunan ve Roma Çağı’nda Anadolu Tarihinin Genel Çerçevesi, 32 Yunan Dönemi Mimarisi, 34 Mimari Düzenler, 36 Anadolu’da Yunan Çağı Heykeli, 38 Klasik Yunan Kültüründe Seramik Biçimleri ve Bezeme Teknikleri, 40 Anadolu’nun Helenistik Merkezlerinin Mimarisi, 41 Helenistik Çağ Resim ve Heykelinin Başlıca Özellikleri, 43 Roma Mimarisi, 45 Roma Mimarisinde Başlıca Yapı Tipleri, 46 Roma Kentlerinin Anıtsal Mimarisi, 48 Roma Çağı Heykel ve Resim Sanatı, 52
Üçüncü Bölüm Türkiye’de Hrıstiyan Çağı Sanatı, 54 A. Tarihi Çerçeve, 54 Bizans Tarihinin Kronolojik ve Coğrafi Sınırları, 54 Bizans Sanatının Kaynakları, 56 Bizans Sanatının Başlıca Dönemleri, 58 B. Altıncı Yüzyıla Kadar Bizans Mimarisi, 59 Bazilikalar, 59 Merkezi Planlı Yapılar, 61 Altıncı Yüzyıla Kadar Heykel ve Resim, 62 C. İustinianos’tan İkonoklast Çağ Sonuna Kadar Bizans Sanatı, 63 İustinianos Döneminde Mimari, 63 İustinianos Devri’nin Diğer Önemli Yapıları ve İkonoklast Çağ’a Kadar Bizans Mimarisi, 65 İustinianos’tan İkonoklast Devrin Başına Kadar Diğer Sanat Alanlarındaki Gelişmeler, 67 İkonoklast Çağ Sanatı, 68 D. İkonoklast Çağın Sonunda İstanbul’un Fethine Kadar Bizans Sanatı, 70 Makedonyalılar ve Komnenoslar Devrinde Bizans Mimarisi, 70 Palaiologoslar Devri Mimarisi, 72 Bizans Kültür ve Sanatında İkon ve İkonografi, 73 Bizans Mozaik Sanatı, 75 İkonoklast Çağ’ın Sonundan İstanbul’un Latinler Tarafından Fethine Kadar (843-1204) Bizans Resmi, 76 Palaiologoslar Çağı Resim Sanatı, 78 Türkiye’de Ermeni ve Gürcü Sanatlarının Başlıca Verileri, 79 Türkiye’de Süryani Mimarisi, 82
Dördüncü Bölüm Türk Çağı Sanatına Giriş, 89 A. Genel Kavramlar, 89 İslam Sanatı İçinde Türk-İslam Sanatı, 89 Türk-İslam Sanatının Kaynakları ve Genel İlişkileri, 90 B. Tarihî Çerçeve, 92 Osmanlılardan Önce Anadolu-Türk Tarihinin Kronolojik ve Coğrafî Sınırları, 92 Osmanlı Tarihinin Kültür ve Sanat Oluşumlarını Yönlendiren Gelişme Çizgisi, 94 C. Üslup Aşamaları ve Sanat Teknikleri, 96 Anadolu’da Türk Çağı Sanatının Üslupsal Bölümleri, 96 Anadolu-Türk Sanatında Kullanılan Sanat Teknikleri, 98
Beşinci Bölüm Osmanlı Öncesi Anadolu-Türk Sanatı, 100 A. Toplum Yapısı ve Sanat, 100 12.-14. Yüzyıllar Arasında Anadolu Toplumu ve Sanatı, 100 B. Mimari, 102 13. Yüzyılın Sonuna kadar Anadolu-Türk Mimarisinin Geliştirdiği Başlıca Cami Tipleri, 102 Selçuklu Dönemi Medreseleri, 104 Selçuklu Kervansarayları ve Sarayları, 107 Selçuklu Çağrı Mezar Yapıları, 107 13. Yüzyıl Anadolu-Türk Mimarisinin Eğilimlerini En İyi İfade Eden Bir Yapı Kompleksi Olarak Divriği Ulucamisi ve Şifahanesi, 111 14. Yüzyıl Batı Anadolu Beyliklerinin Topraklarında Mimari, 116 14. Yüzyılda Anadolu’nun Diğer Bölgelerindeki Mimari, 116 Ortaçağ Mimarisinde İki Temel Öğe: Eyvan ve Taçkapı, 118 C. Mimari Bezeme, 119 13. Yüzyıl Mimari Bezemesinde Taş Oymacılığı, 119 Mukarnas, 120 Pişmiş Toprak Malzemenin Türk Sanatındaki Özel Yeri, Başlıca Teknikler, 121 Türk Çini Bezemesinin Osmanlı Dönemi’nde Gelişmesi, 123 D. Diğer Sanatlar, 124 Selçuk Devrinde Heykel Sanatı, 124 Osmanlı Dönemi’nde Türk Halı Sanatı, 126
Altıncı Bölüm Fetihten Önce Osmanlı Sanatı, 128 Fetihten Önceki Osmanlı Sanatında İznik, Bursa, Edirne Gibi Merkezlerin Rolü, 128 Ankara Savaşı’na Kadar (1402) Osmanlı Mimarisinin Genel Gelişimi, 130 Erken Osmanlı Mimarisinin En Önemli Yapı Tipi Olan Çok-İşlevli Camiler, 132 Bir Dönem Üslubu Örneği Olarak Bursa Yeşil Cami, 134 Fetihten Önceki Osmanlı Mimarisinde Edirne Üç Şerefeli Camisi, 136 Fetihten Önce Osmanlı Çini Sanatı, 137
Yedinci Bölüm Osmanlı Sanatının Klasik Çağı A. İstanbul ve Türk Sanatı, 139 İstanbul’un Fethinin Osmanlı Sanatı Üzerindeki Etkisi ve İstanbul’un Türk Sanatındaki Yeri, 139 B. Dinî Mimari, 141 15. Yüzyılın İkinci Yarısında Anıtsal Dinî Mimari, 141 16. Yüzyılda Bayezid, Şehzade, Süleymaniye Gibi Büyük Sultan Camileri, 143 Edirne’de Selimiye ve Kubbe Örtülü Anıtsal Yapı Tarihindeki Yeri, 145 16. Yüzyılda Küçük Camiler ve Diğer Yapı Tipleri, 148 Osmanlı Mimarisinde Külliye, 151 Sinan ve Osmanlı Mimarları, 153 Büyük Sultan Camileri Geleneği İçinde Sultan Ahmed, Yeni Cami ve Yeni Fatih Camileri, 154 17. Yüzyılda ve Lale Devrinde Anıtsal Osmanlı Mimarisi, 156 Anıtsal Dini Mimarinin Dünya Mimarlık Tarihine Katkısının Niteliği, 157 Gelişmiş Bir Osmanlı Camisinin Başlıca Öğeleri ve Kült Eşyaları, 158 C. Sivil Mimari, 160 Osmanlı Sarayları, 160 Topkapı Sarayı (Saray-ı Hümayun), 162 Su Yapıları, 167 Osmanlı Sivil Mimarisinin Geliştirdiği Diğer Yapı Tipleri, 170 Osmanlı Dönemi’nde Konut ve “Türk Evi” Kavramı, 172 Bir Mimari Ortam Olarak Türk Kenti, 174
Sekizinci Bölüm Osmanlı Sanatının Klasik Dönemi Resim ve Diğer Sanatlar A. Minyatür, 176 Osmanlı Kültüründe Resim Sanatının Yeri, 176 Osmanlı Minyatür Sanatının Ele Aldığı Başlıca Konular, 178 Fatih’ten Bu Yana Osmanlı Minyatür Sanatının Gelişmesi, 180 Fatih Albümü ve İçeriği, 183 Osmanlı Minyatür Sanatının Temel Yapıtları, 184 B. Diğer Sanatlar, 186 Hat Sanatı ve Osmanlı Kültüründeki Yeri, 186 Osmanlı Klasik Sanatında Çini Bezem, 188 Osmanlı Halı Sanatı, 191 Osmanlı Dönemi’nde Dokuma Sanatı, 195 C. Klasik Çağda Sanat ve Toplum, 196 Klasik Çağda Osmanlı Sanatı ve Toplum Yapısı, 196
Dokuzuncu Bölüm Batı Etkisinde Osmanlı Sanatı Osmanlı Barok veya Rokoko Mimari, 198 19. Yüzyılda Osmanlı Mimarisi, 201 Türkiye’de Avrupa Sanatı Paralelinde Resim, 204 Batılılaşmanın Sanat Alanındaki Etkisi, 207
Onuncu Bölüm Türkiye Sanatı Üzerinde Genel Yargılar Türkiye Toprakları Üzeirnde Gelişen Sanat Çağları Arasında Süreklilik Niteliği, 210 Türkiye Toprakları Üzerinde Gelişen Sanat Çağlarının Evrensel Dünya Kültürlerindeki Yeri, 212 Türkiye’deki Sanat Katlarının Genel Bir Tarihî Perspektif İçinde Değerlendirilmesi, 214
Çağlar Boyunca Türkiye Sanatının Anahatları adlı bu kitap 100 Soruda Türkiye Sanatı adlı kitabının biçimsel yapısı ve adı değişen bir baskısıdır.
32 yıl önce öğrencilere ve uzman olmayan okuyucu kitlesine Türkiye sanat tarihine genel bir giriş olarak yazılan küçük el kitabı bugüne kadar birçok baskı yaparak bir ders kitabı görevi gördü. Bu kadar uzun bir süre ilgi görmesinin nedeni, sanıyorum, Türkiye sanatının bütün dönemlerine ilişkin genel bilgileri kısa, kolay anlaşılır ve öze inen bir üslupla anlatması olmuştu. O zamanki koşullarda sadece elle çizdiğim sınırlı şekillerin bir bölümü bu baskıda fotoğraflarla yer değiştirdi.
Doğan Kuban
Künye
Kitabın Adı Çağlar Boyunca Türkiye Sanatının Anahatları
Yazı Notları İlk Yayın Tarihi, 12/11/2020 Boosted Uygulaması Ölçümüne Göre, Çalışılan Gün, 2 gün Çalışma Süresi, 2 saat 5 dakika
2 thoughts
Özet anlatımlı bir kitap olması ve genel kültür niteliği taşıması nedeni ile okunması gerektiğini düşünüyorum. Tavsiyenizi dikkate alacağım ve kitabı edineceğim. Emeğiniz için teşekkür ederim.
Özet anlatımlı bir kitap olması ve genel kültür niteliği taşıması nedeni ile okunması gerektiğini düşünüyorum. Tavsiyenizi dikkate alacağım ve kitabı edineceğim. Emeğiniz için teşekkür ederim.
Ben de teşekkür ederim. 🙂