Okuma Süresi: 6 dakika

Adını görünce insanda “Nasıl yani?” hissini ve sorunu oluşturan bir kitap Eğitimbilimci Dr. Özgür Bolat’ın yazdığı “Beni Ödülle Cezalandırma“… Bir de arka kapaktaki,

– Ödül, neden motivasyonu düşürür?
– Ödülle değerler neden öğretilemez?
– Ödül, yaratıcılığı neden olumsuz etkiler?
– Ödül, yapay sevginin bir göstergesi midir?
– Ödülle büyüyen çocukları ne tür tehlikeler bekler?
– Mutlu ve başarılı bir çocuk gerçekte nasıl yetiştirilir?

gibi soruları görünce de bu merak çok daha ilerilere taşınıyor. Bildiklerimizi “sarsan”, yazılma amacı esasen biraz da bu olan “Beni Ödülle Cezalandırma”, okuyucusunu ödül, ödüllendirme, motivasyon gibi konularda ciddi bir sorgulama sürecine sokuyor. Üstelik bu sorgulamayı genel geçer sözlerle değil, konu ile yapılmış onlarca bilimsel çalışmaları dayanaklandırarak ve deneylerin sonuçlarını aktararak gerçekleştiriyor. Bu anlamda vurguları ile, perspektifi ile ve bilimsel dayanakları ile bu eser, ödüle ve çocuklara ödül vermeye ilişkin tekrar düşündürecek bir eser.

“Beni Ödülle Cezalandırma”nın bir güzel bir özelliği de, her bir bölüm sonunda bölüme ilişkin kısa ve öz bir şekilde özet bölümlerin. Ancak bence daha da önemlisi, eser, ödül ile ilgili ezberleri yıkarak bırakmıyor, neler yapılması gerektiğinden de bahsediyor.

Bu anlamda “Beni Ödülle Cezalandırma” öncelikle tüm anne babalar ve öğretmenler tarafından, daha sonra da şirket verimliliğini arttırmak isteyenlerce mutlaka okunması gereken bir kitap. Hararetle tavsiye olunur!

Aklıma Takılanlar…

“Beni Ödülle Cezalandırma” son dönemlerde okuduğum kitaplar arasında, Sinan Canan’ın “Değişen Beynim” kitabı ile birlikte beni en çok düşündüren ve değiştiren kitap olduğunu söylersem yanlış olmaz. Eser gerçekten insanın ödüle ilişkin alışkanlıklarını sorgulattırıyor ve ödül kavramından biraz da soğutuyor. Bu anlamda kitabı okuduktan sonra, ben kendi adıma çocuklarım ile iletişimimde ödül mekanizmasını hemen hemen tümden kaldırıp ve iç motivasyon oluşturma noktasına odaklandığımı söylebilirim. 

Bunun dışında kitaptan aklıma takılan ve not olarak aldığım kısımlar oldukça fazla olmakla birlikte, mutlaka okunmasını önerdiğim bu kitaptan bazı kısımları sizinle paylaşayım:

  • Bir çocuk bir işi sevdiği için ya da ilgisinden dolayı yaparsa, buna “iç motivasyon” diyoruz. Ama sevdiği için değil de dışardan bir zorlamayla ya da taleple yaparsa, buna da “dış motivasyon” diyoruz.
  • Siz çocuğa ödülle iş yaptırttığınız an, çocuk heyecanlanır ve ödül için o işi yapar. Ama o ödüle kısa bir süre sonra alışır. Artık heyecanlanmaz. İş yaptırmak için bu sefer ona daha büyük bir ödül vermeniz gerekir. Örneğin, sınıfı geçince, tablet alırsanız, seneye daha büyük bir ödül almanız gerekir. Bunun da sonu yoktur.
  • Çocuk ödülle iş yapmaya alışırsa, kendi sorumluluğunda olan işler için bile sizden ödül talep eder. Sorumsuzluk bilinci gelişir.
  • Çocuğun ödülle yaptırılan işten soğuduğunu, hem söylediklerinde, hem davranışlarında hem de beyin hareketlerinde görebiliriz.
  • İnsanlara bir iş bir davranış için ödül verilince ve sonra o ödül kaldırılınca, kişinin o işten çok daha az keyif aldığını beyninde görebiliriz. Beynin keyif bölgesi ödül kalkınca aktive olmaz. Yani, kişi başta ödül sebebiyle keyif aldığı o işten artık keyif almaz hale gelir.
  • Aynı şekilde denetleme, değerlendirme, hedef verme, yarıştırma, cezalandırma gibi tüm kontrol mekanizmaları iç motivasyonu olumsuz etkiler.
  • Kontol mekanizmasıyla iş yapanlar, kontrol mekanizması ortadan kalkınca o işi yapmayı bırakır.
  • Geribildirim, kontrol mekanizması olmadığı, gelişime odakladığı için motivasyonu arttırır. Gerçek uzmanlar veya dâhiler not değil, geribildirim almışlardır.
  • Ödül ve ceza aslında aynı şeydir. İkisi de kontrol mekanizmasıdır. Çocuklarını kontrol eden aileler her iki metodu da aynı şekilde sıkça kullanıyor.
  • Bir ortamda ödül, ceza, rekabet gibi değerlendirme ve yargılama varsa, öğrenciler çoğunlukla performans odaklı olmayı seçiyor. Bu durumda da kendilerini ispatlamak ve yargılamamak için kolay işleri seçiyor. Gelişim ve öğrenme duruyor. Ama öğrenme, geribildirim ve gelişim ortamı varsa, çocuk gelişim odaklı olmayı seçiyor. O zaman insanların amacı kendilerini ispatlamak ya da ödülü almak değil, öğrenmek ve başarı hazzını tatmak oluyor.
  • Gelişim her zaman kendi seviyenizin bir veya iki birim üstünde işleri seçmeyi gerektirir. Çünkü ancak kişi kendini zorlarsa, gelişir. Ama ödül verilince insanlar zor işleri seçme gereği duymaz. Kendini zorlamaz. Böylece gelişim durur.
  • Ödül ana sorunla değil, belirtiyle ilgilenir. Örneğin, anne çocuğun neden ödev yapmadığıyla değil, sadece ödevin yapılmasıyla ilgilenir. Onun için ödül kullanır.
  • Ödül, belirtiyle çözmeye çalışır ama asıl amaç belirtinin altında yatan kök sorunu çözmek olmalıdır. Örneğin, ödev yapmama bir belirtidir ama asıl sorun motivasyon eksikliğidir.

İçindekiler

1. kısım / Ödül çocukları nasıl etkiler?13
    1. bölüm / Çocukları ödülle cezalandırmayın 15
    2. bölüm / Ödül gerçekten bir işe yarar mı? 21
    3. bölüm / Ödül iç motivasyonu nasıl etkiler? 29
    4. bölüm / Ödül bir kontrol mekanizması mıdır? 41
    5. bölüm / Ödül, başarıyı ve mutluluğu nasıl etkiler? 49
    6. bölüm / Ödül ceza mıdır, ceza ödül müdür? 61
    7. bölüm / Ödül performansı artırır mı? 73
    8. bölüm / Ödül yaratıcılığı geliştirir mi? 83
    9. bölüm / Ödül öğrenmeyi nasıl etkiler? 91
    10. bölüm / Ödül değerleri öğretir mi? 101
    11. bölüm / Ödül, etik dışı davranışları özendirir mi? 115
    12. bölüm / Ödül ilişkileri bozar mı? 129
    13. bölüm / Ödül bireyleri nasıl olumsuz etkiler? 139
    14. bölüm / Ödül şirketlerin performansını düşürür mü? 147
    15. bölüm / Ödül şirketlerdeki verimliliği düşürür mü? 153
    16. bölüm / Aileler neden ödül verir? 161

2. kısım / Ödül yerine ne yapmalı? 169
    1. bölüm / Koşulsuz ebeveynliğin prensipleri, 171
    2. bölüm / Çocuk nasıl öğrenir? 177
    3. bölüm / Çocukla gerçek ilişki nasıl kurulur? 189
    4. bölüm / Çocuk nasıl gelişir? 203
    5. bölüm / Çocuğa sorumluluk nasıl kazandırılır? 215

Sonsöz, 231
Kaynakça, 235

Arka Kapak Yazısı

Çocuk Eğitiminde Doğru Bildiğimiz Yanlışlar!

Acaba ödülle ilgili tüm bildiklerimiz yanlış mı?

– Ödül, neden motivasyonu düşürür?
– Ödülle değerler neden öğretilemez?
– Ödül, yaratıcılığı neden olumsuz etkiler?
– Ödül, yapay sevginin bir göstergesi midir?
– Ödülle büyüyen çocukları ne tür tehlikeler bekler?
– Mutlu ve başarılı bir çocuk gerçekte nasıl yetiştirilir?

Bunun gibi merak edilen birçok sorunun yanıtını eğitim bilimci Dr. Özgür Bolat, son 70 yılda yapılan bilimsel araştırma ve gerçek vakalarla net bir şekilde ortaya koyuyor.

Dr. Özgür Bolat, sadece ödülün görünmeyen gizli zararlarını anlatmıyor; bizlere bir model, pratik çözümler ve uygulamalar öneriyor.

Kılavuz niteliğindeki bu kitabı okuduğunuzda mutlu, özgüvenli, sorumluluk sahibi ve başarılı bir çocuk yetiştirmek için önemli bir adım atmış olacak, çocuğunuzla ilişkinizde anlamlı değişiklikler yaşayacaksınız.

Dr. Özgür Bolat
Eğitim Bilimci

Künye

Kitabın Adı
Beni Ödülle Cezalandırma, Mutlu ve Başarılı Çocuk Yetiştirmek İçin Rehber

Yazar
Dr. Özgür Bolat

Sayfa Sayısı
248

Yayıncı
Doğan Kitap

İlk Baskı
Eylül 2016 

Baskı Sayısı
62 (Altmış ikinci)

ISBN
978-605-09-3702-2

Kitapsever Mecralarda Kitabı

Yazı Notları
İlk Yayım Tarihi, 07/11/2019
Son Güncelleme Tarihi, 04/09/2020

4 thoughts

  1. Çocuk gelişimi açısından oldukça faydalı bir yaklaşımda bulunmuş Özgür Bey. Ödül vermek bana göre de kolaya kaçmak. Bir çocuğa bir iş ödülle yaptırıldığı sürece çocuğun iç motivasyonu yerle bir oluyor. Baba olmasam da bir dayı olarak bunları dikkate alacağım 🙂 İncelemeniz için teşekkürler elinize sağlık.

    1. Ödül “kestirme bir yol gibi gözüken bir çıkmaz sokak” aslında. Önemli ve kalıcı olan şey iç motivasyonu oluşturmak. Bu kitap da bunu insanın kafasına yerleştiriyor. Bugünün dayısı, geleceğin babası olmanız nedeniyle okumanızı öneririm. 🙂

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir