Okuma Süresi: 8 dakika

Sıradışı bir giriş olacak farkındayım ancak yazının başında hemen birşey söylemek istiyorum. Metin And’ın, bu kolay kolay bulunmayan, Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür adlı eseri hazır YKY Yayınları‘ndan tekrar çıkmışken sipariş edin. Hemen. Şimdi. Gecikmeden. Siparişi verdiyseniz, neden bu siparişi verdiğinizi açıklayalım ve bu enfes eseri tanıyalım. Ama bu özel eseri anlamak için önce Metin And’ı tanımak gerek.

Metin And Kimdir?

Metin And 17 Haziran 1927’de İstanbul’da doğdu. Galatasaray Lisesi (1946), İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni (1950) bitirdi. Bir süre İngiltere’de ve Almanya’da bulundu. Yurda dönüşte Kavaklıdere Şarapları’nda yöneticilik yapmaya; bir yandan da müzik, bale, opera, tiyatro ve edebiyat konularında yazılar yazmaya başladı. Pazar Postacı, Ulus ve Forum ilk dönem yazılarının yayınlandığı yerlerdir. Rockefeller Vakfı’nın bursuyla bale, opera ve tiyatro eğitimi için New York’a gitti. Bir süre sonra Forum dergisini ve yayınlarını yönetmeye başladı. Ulus gazetesindeki yazıları 15 yıl boyunca devam etti. Kuruluşundan itibaren Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tiyatro Bölümü’nde otuz yılı aşkın bir süre öğretim görevlisi, öğretim üyesi olarak çalıştı ve 1994’te emekli oldu. Emekli olduktan sonra eski kitaplarının yeni basımları ve yeni kitaplarının hazırlanması ile meşgul olan And, 30 Eylül 2008’de Ankara’da vefat etti. Uzun yıllar süren radyo programları hazırladı, belgesel film senaryoları yazdı. Geleneksel Türk tiyatrosunun kökenleri, etkileşimleri ve kültürel boyutları üzerinde uzmanlaştı. Batı etkisiyle gelişen Türk tiyatrosunun dönemlerini belgelere dayalı araştırmalarla ortaya koydu. Karşılaştırmalı tiyatro araştırmalarının öncülerinden biri oldu. Bazıları yabancı dillerde olmak üzere 54 kitap, 1500 kadar bilimsel inceleme, tanıtma, eleştiri yazısı ve ansiklopedi maddesi kaleme aldı.

Türk Dil Kurumu Bilim Ödülü (1970), Türkiye İş Bankası Bilimsel Araştırma Ödülü (1980), Sedat Simavi Sosyal Bilimler Ödülü (1983), Fransa Hükümeti’nin “Officier de l’ordre des Arts et des Letres” nişanı (1985), İtalya Cumhurbaşkanı’nın “Şövalyelik” nişanı (1991), Türkiye Bilimler Akademisi Hizmet Ödülü (1998) gibi pek çok ödül ve nişanlar aldı. Metin And üzerine 2007’de, 80. yaşı dolayısıyla Metin And’a Armağan; “TÜYAP Onur Yazarı” seçildiği için Metin And: Dokuz Kollu Bir Oyunbaz ve 2011’de açılan “Bir Usta Bir Dünya” sergisi kataloğu olarak Metin And: Daima Oyun, Her Daim Oyuncu adlarıyla, M. Sabri Koz tarafından hazırlanan üç kitap yayımlandı. 

Metin And’ın Başlıca Eserleri

Gönlü Yüce Türk. Yüzyıllar Boyunca Bale Eserlerinde Türkler (1958), Kırk Gün Kırk Gece. Eski Donanma ve Şenliklerde Seyirlik Oyunlar (1959), Dionisos ve Anadolu Köylüsü (1962, genişletilmiş yb. 2019), Bizans Tiyatrosu (1962), Kavuklu Hamdi’den Üç Orta Oyunu: Büyücü Hoca-Fotoğrafçı-Eskici Abdi (1962), Ataç Tiyatroda. Ataç’ın Tiyatro Eleştirileri ve Yazıları Üzerine İnceleme (1963, yb. 1982), Türk Köylü Oyunları (1964), Geleneksel Türk Tiyatrosu. Kukla Karagöz Ortaoyunu (1969), Meşrutiyet Döneminde Türk Tiyatrosu (1908-1923) (1971), Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu (1839-1908) (1972), Oyun ve Bügü. Türk Kültüründe Oyun Kavramı (1974, genişletilmiş yb. 2003), “Osmanlı Tiyatrosu”. Kuruluşu Gelişimi Katkısı (1976, genişletilmiş yb. 1999), Dünyada ve Bizde Gölge Oyunu (1977), Osmanlı Şenliklerinde Türk Sanatları (1982), Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu (1983), Geleneksel Türk Tiyatrosu. Köylü ve Halk Tiyatrosu Gelenekleri (1985), Türkiye’de İtalyan Sahnesi – İtalyan Sahnesinde Türkiye (1989, La Scena Italiana in Turchia-La Turchia Sulla Scena Italiana adıyla gözden geçirilmiş İtalyanca yb. 2004), 16. Yüzyılda İstanbul. Kent-Saray-Günlük Yaşam (1993, yb. 2011), Minyatürlerle Osmanlı-İslâm Mitologyası (1998, vb. 2007), Tiyatro, Bale ve Opera Sahnelerinde Kanuni Süleyman İmgesi (1999), 40 Gün 40 Gece. Osmanlı Düğünleri-Şenlikleri-Geçit Alayları (2000), Ritüelden Drama. Kerbelâ-Muharrem-Taziye (2002), Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür (2002, yb. 2014, İngilizce 2017), Osmanlı Tasvir Sanatları 2: Çarşı Ressamları (Türkçe ve ingilizce 2018), Karagöz: Turkish Shadow Theatre (2019). 

Metin And’ın Minyatür Sanatı’na Katkısı

Bu tanıtımın konusu olan Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür adlı eserini kültürümüze katan Metin And’ın, Türk tiyatro tarihi ve geleneksel gösterim sanatları, şenlikler ve illüzyon sanatı yanında Osmanlı minyatürünün tarihi, konuları ve ustaları bakımından dünyaya tanıtılmasında da elli yılı aşkın bir süre konferans, bildiri, seminer çalışması, makale ve kitaplarıyla büyük hizmet vermiş ve çok önemli katkıları olmuştur. 

Çalışmalarını minyatür özelinde değerlendirirsek, And’ın en önemli bir katkısı, esasen bir saray sanatı olan minyatürün gerçeklerden kopuk bir sanat dalı olmadığını, kişiler, şehirler, yapılar ve gündelik hayat bakımından oldukça gerçekçi bir uygulama olduğunun anlaşılmasını sağlamak olmuştur.

Bu yaklaşım ile Metin And, minyatürlerin kültürümüz ve tarihimiz açısından bir kaynak olarak değerlendirmiş ve,

  • 16. Yüzyılda İstanbul. Kent-Saray-Günlük Yaşam (1994),
  • Minyatürlerle Osmanlı-İslâm Mitologyası (1998),
  • 40 Gün 40 Gece. Osmanlı Düğünleri-Şenlikleri-Geçit Alayları (2000),
  • Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür (2002),

eserlerini vermiştir.

Gelelim Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür’e…

Minyatürlü yazmalar, elyazması geleneğinin sürdüğü hatta matbaanın ortaya çıkmasından sonraki dönemde bile önemini sürdürmüş, özellikle devlet adamlarınca kıymet verilmiş, savaşlarda ganimet olarak ele geçirilince ilgi duyulan önemli eserlerdir.

Metin And’ın bu eseri de, bu önemli sanat eserlerinin, Osmanlı tasvir sanatlarından minyatürün anlatıldığı, dilimizdeki en önemli eserlerden birisidir. Temel olarak Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür eserinde,

  • Osmanlı tasvir sanatlarına değinildiği,
  • Osmanlı minyatür sanatının evrelerinin çizildiği,
  • Nakkaşları, Nakkaşhanelerin ve Nakkaşların tekniklerinin anlatıldığı,
  • Bir albüm bölümü ile de çeşitli sınıflarda çeşit çeşit minyatürlerden örnekler verildiği,

söylenebilir.

Neden Alayım ki Bu Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür’ü?

Öncelikle bu eser sizi minyatürlerin dünyasına taşıyacak özellikte… İçerdiği minyatürlere dair bilgiler ile birlikte minyatür sanatına dair bir bilgi birikimi sağlayacaktır.

Bunun dışında And’ın Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür eserinde, 

  • Portreler,
  • Padişah yaşamları,
  • Saray,
  • Şenlikler,
  • Edebî eserler,
  • Dinsel konular,
  • Doğa ve kent görünümleri,
  • Bilimsel ve ansiklopedik konular,
  • Kuşlar, Hayvanlar, Yaratıklar, Bitkiler
  • Kadınlarla Erkekler,

gibi başlıklar altında seçilmiş önemli minyatürler bulunmaktadır. Bu açıdan eser, birçok yazmadan minyatürü belirli başlıklar altında sınıflandırılmış olarak bulmak açısından işlevseldir.

Eser aynı zamanda okuyucusuna bir zaman yolculuğu imkanı sunmaktadır. İlgili döneme ait minyatürlerde insanların o dönemlerde nasıl yaşadığı, nasıl bir dünyada yaşadıkları, dünyayı ve canlıları nasıl gördüklerine dair fikir veren önemli bir kültürel kaynak özelliği taşımaktadır. Bu açıdan bakıldığında bu eseri okumak, zamanda -sözsüz ve görsel olarak- yapılabilen bir yolculuk anlamına gelmektedir.

Bu nitelikli İçeriği bir yana, kuşe kağıda yüksek kalite bir baskı ile hazırlanmış olan eser, bugünkü fiyatının1 çok üzerinde bir değerde. Bütün bu özellikler de bir arada değerlendirildiğinde, Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür, yıllar yıllar sonra bile dönüp dönüp bakılabilecek, evladiyelik bir eser özelliğini taşımaktadır.

Sözün Özü

Bu noktaya kadar, bendenizi dinlemediyseniz ve yazının başında satın almadıysanız, yazının sonunda bu eseri alın. Zira bu türde eserler eşsiz olmasının yanı sıra, baskısının tükenmesi nedeniyle bugün var, yarın yok…

İçindekiler

Önsöz, 9
İkinci Baskı İçin (M. Sabri Koz), 13

1. Osmanlı Tasvir Sanatlarına Giriş, 15
Çarşı Ressamları, 18
Duvar ve Tavan Resimleri, 21
Halı ve Kilim, 22
Kumaşlar-İşlemeler-Peşkirler, 22
Çini Sanatı, 23
Madenden Tasvirler, 23
Yazı ile Tasvir, 24
Türk Gölge Oyunu (Karagöz), 24
Kağıt Oymacılığı, 27
Cilt Kapağı, Çekmece, Kutu ve Sandık, Tepsi Üstü, Cam Altı, 27

2. Osmanlı Minyatürlerinin Evreleri, 35
Oluşum Evresi (1451-1520), 36
Geçiş Evresi (1520-1574), 46
Klasik Evre (1574-1603), 71
Geç Klasik ve Duraklama Evresi (1603-1700), 114
İkinci Klasik ya da Neo-klasik Evre (1700-1750), 120
1750’den Sonrası, Osmanlı Minyatürlerinin Sonu, 129

3. Minyatür Yapımı Bir Saray Sanatıdır, 137
Nakkaşhâne ve Nakkaşlar, 140
Nakkaşların Teknik ve Yöntemleri, 166

4. Albüm: Minyatürlerin Konu Yelpazesi, 181
Portreler, 182
Tarih Konuları-Padişahların Yaşamları, 218
Topkapı Sarayı, 286
Genel Şenlikler, 302
Edebi Eserler, 330
Dinsel Konular, 356
Doğa ve Kent Görünümleri, 374
Bilimsel ve Ansiklopedik Konular, 426
Günlük Yaşam Sahneleri, 456
Kuşlar, Hayvanlar, Yaratıklar, Bitkiler, 474
Kadınlar, Erkekler, 510;

Kısaltmalar, 555
Kaynakça, 557
Dizin, 573

Arka Kapak Yazısı

Metin And’ın, Türk tiyatro tarihi ve geleneksel gösterim sanatları, şenlikler yanında Osmanlı minyatürünün tarihi, konuları ve ustaları bakımından dünyaya tanıtılmasında da elli yılı aşkın bir süre yazı ve kitaplarıyla hizmet ve katkıları olmuştur. Kırk Gün Kırk Gece (1959) ile başlayıp Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür (2002) ile son bulan Türkçe ve değişik dillerde yayımlanmış on kadar kitabı vardır. Bir saray sanatı olan minyatürün gerçeklerden kopuk bir sanat dalı değil kişiler, şehirler, yapılar ve gündelik hayat bakımından oldukça gerçekçi bir uygulama olduğunun anlaşılmasında onun eserlerinin de payı büyük olmuştur. 

Esas itibariyle yazma eserlerin süslenmesinde, yani eski kitap sanatlarından biri olarak ele alındığında da Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür’de ayrıntılı bir biçimde ortaya konulduğu gibi asıl muhatap padişah ya da önemli devlet adamlarıdır. Her bakımdan yüksek maliyetlerle ortaya konulan minyatürlü yazmalar, Hazine’de korunan, savaş sırasında ganimet olarak ele geçtiğinde padişahlarca, kumandanlarca ilgilenilen olağanüstü eserlerdir. 

Okunacak, bakılacak, kaynak olarak kullanılacak bir eser olan Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür, bu sanatın Osmanlılarda geçirdiği evreleri; bir saray sanatı oluşunun mekân, teknik ve yöntem bakımından değerlendirilmesi; portreler, padişah yaşamları, Saray, şenlikler, edebi eserler, dinsel konular, doğa ve kent görünümleri, bilimsel ve ansiklopedik konular, kuşlar – hayvanlar – yaratıklar ve bitkiler dünyası, kadınlarla erkekler gibi başlıklar altında hazırlanmış ayrıntılı bir albümden oluşuyor. Çarşı Ressamları’yla tamamlanacak bir görsel şölen… 

Künye

Kitabın Adı
Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür

Yazar
Metin And

Sayfa Sayısı
600

Yayıncı
Yapı Kredi Yayınları

İlk Baskı
Ağustos 2014 (Yapı Kredi Yayınları’nda)

Baskı Sayısı
3 (Üç)

ISBN
978-975-08-5047-90

Kitapsever Mecralarda Rutinini Değiştir Hayatın Değişsin!

Yazı Notları
İlk Yayın Tarihi, 01/07/2021
Boosted Uygulaması Ölçümüne Göre,
Çalışılan Gün, 3 gün
Çalışma Süresi, 3 saat 38 dakika

2 thoughts

  1. Bilgilendirici bir yazı olmuş. Minyatüre karşı çok fazla ilgim yoktu. Bu yazı ile biraz farkındalık oluştu.
    Emeğinize sağlık 👏

    1. Teşekkürler. Eseri satın alınması bile, bu farkındalığın oluşması mutluluk verici. 🙂

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir