Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür eserinin yazısında, “yazının başında hemen birşey söylemek istiyorum. Metin And’ın, bu kolay kolay bulunmayan, Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür adlı eseri hazır YKY Yayınlarından tekrar çıkmışken sipariş edin. Hemen. Şimdi. Gecikmeden.” diyerek en son söylenecek sözleri başta söylerek giriş yapmıştık. İşte o nitelikli eseri veren Metin And’ın Osmanlı Tasvir Sanatları 2: Çarşı Ressamları adlı eseri de Minyatür eseri gibi oldukça önemli bir eserdir.
Bu çerçevede Osmanlı Tasvir Sanatları 2: Çarşı Ressamları adlı tanıyalım. Ama eserden önce Metin And’ı tanımak gerek.
Metin And 17 Haziran 1927’de İstanbul’da doğdu. Galatasaray Lisesi (1946), İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni (1950) bitirdi. Bir süre İngiltere’de ve Almanya’da bulundu. Yurda dönüşte Kavaklıdere Şarapları’nda yöneticilik yapmaya; bir yandan da müzik, bale, opera, tiyatro ve edebiyat konularında yazılar yazmaya başladı. Pazar Postacı, Ulus ve Forum ilk dönem yazılarının yayınlandığı yerlerdir. Rockefeller Vakfı’nın bursuyla bale, opera ve tiyatro eğitimi için New York’a gitti. Bir süre sonra Forum dergisini ve yayınlarını yönetmeye başladı. Ulus gazetesindeki yazıları 15 yıl boyunca devam etti. Kuruluşundan itibaren Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tiyatro Bölümü’nde otuz yılı aşkın bir süre öğretim görevlisi, öğretim üyesi olarak çalıştı ve 1994’te emekli oldu. Emekli olduktan sonra eski kitaplarının yeni basımları ve yeni kitaplarının hazırlanması ile meşgul olan And, 30 Eylül 2008’de Ankara’da vefat etti. Uzun yıllar süren radyo programları hazırladı, belgesel film senaryoları yazdı. Geleneksel Türk tiyatrosunun kökenleri, etkileşimleri ve kültürel boyutları üzerinde uzmanlaştı. Batı etkisiyle gelişen Türk tiyatrosunun dönemlerini belgelere dayalı araştırmalarla ortaya koydu. Karşılaştırmalı tiyatro araştırmalarının öncülerinden biri oldu. Bazıları yabancı dillerde olmak üzere 54 kitap, 1500 kadar bilimsel inceleme, tanıtma, eleştiri yazısı ve ansiklopedi maddesi kaleme aldı.
Türk Dil Kurumu Bilim Ödülü (1970), Türkiye İş Bankası Bilimsel Araştırma Ödülü (1980), Sedat Simavi Sosyal Bilimler Ödülü (1983), Fransa Hükümeti’nin “Officier de l’ordre des Arts et des Letres” nişanı (1985), İtalya Cumhurbaşkanı’nın “Şövalyelik” nişanı (1991), Türkiye Bilimler Akademisi Hizmet Ödülü (1998) gibi pek çok ödül ve nişanlar aldı. Metin And üzerine 2007’de, 80. yaşı dolayısıyla Metin And’a Armağan; “TÜYAP Onur Yazarı” seçildiği için Metin And: Dokuz Kollu Bir Oyunbaz ve 2011’de açılan “Bir Usta Bir Dünya” sergisi kataloğu olarak Metin And: Daima Oyun, Her Daim Oyuncu adlarıyla, M. Sabri Koz tarafından hazırlanan üç kitap yayımlandı.
Metin And’ın Başlıca Eserleri
Gönlü Yüce Türk. Yüzyıllar Boyunca Bale Eserlerinde Türkler (1958), Kırk Gün Kırk Gece. Eski Donanma ve Şenliklerde Seyirlik Oyunlar (1959), Dionisos ve Anadolu Köylüsü (1962, genişletilmiş yb. 2019), Bizans Tiyatrosu (1962), Kavuklu Hamdi’den Üç Orta Oyunu: Büyücü Hoca-Fotoğrafçı-Eskici Abdi (1962), Ataç Tiyatroda. Ataç’ın Tiyatro Eleştirileri ve Yazıları Üzerine İnceleme (1963, yb. 1982), Türk Köylü Oyunları (1964), Geleneksel Türk Tiyatrosu. Kukla Karagöz Ortaoyunu (1969), Meşrutiyet Döneminde Türk Tiyatrosu (1908-1923) (1971), Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu (1839-1908) (1972), Oyun ve Bügü. Türk Kültüründe Oyun Kavramı (1974, genişletilmiş yb. 2003), “Osmanlı Tiyatrosu”. Kuruluşu Gelişimi Katkısı (1976, genişletilmiş yb. 1999), Dünyada ve Bizde Gölge Oyunu (1977), Osmanlı Şenliklerinde Türk Sanatları (1982), Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu (1983), Geleneksel Türk Tiyatrosu. Köylü ve Halk Tiyatrosu Gelenekleri (1985), Türkiye’de İtalyan Sahnesi – İtalyan Sahnesinde Türkiye (1989, La Scena Italiana in Turchia-La Turchia Sulla Scena Italiana adıyla gözden geçirilmiş İtalyanca yb. 2004), 16. Yüzyılda İstanbul. Kent-Saray-Günlük Yaşam (1993, yb. 2011), Minyatürlerle Osmanlı-İslâm Mitologyası (1998, vb. 2007), Tiyatro, Bale ve Opera Sahnelerinde Kanuni Süleyman İmgesi (1999), 40 Gün 40 Gece. Osmanlı Düğünleri-Şenlikleri-Geçit Alayları (2000), Ritüelden Drama. Kerbelâ-Muharrem-Taziye (2002), Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür (2002, yb. 2014, İngilizce 2017), Osmanlı Tasvir Sanatları 2: Çarşı Ressamları (Türkçe ve ingilizce 2018), Karagöz: Turkish Shadow Theatre (2019).
Sıra Osmanlı Tasvir Sanatları 2: Çarşı Ressamları’nda…
Osmanlı Tasvir Sanatları 2: Çarşı Ressamları, Metin And’ın önde gelen bir diğer eseri Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür adlı eser ile kıyaslandığında daha az sayfa içermektedir. Bununla birlikte Osmanlı Tasvir Sanatları 2: Çarşı Ressamları, Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşayan toplumun en canlı kurumu olan “çarşıyı” yansıtması açısından oldukça önemlidir. Çarşıyı anlatan eserde, Metin And’ın sanat tarihimize kattığı “çarşı ressamları” tanımı çerçevesinde, farklı farklı dönemlerde farklı farklı kaynaklardan alınmış minyatür ve resim gibi görsel kaynaklar ile kronolojik olarak Metin And’ın bu konuda yayınladığı yazılar yer almaktadır.
Dönemin hayatının nasıl olduğuna dair, belirli başlıklar altında veren ayrıntılı bir eser olmanın yanı sıra, Osmanlı Tasvir Sanatları 2: Çarşı Ressamları’nda bir de albüm bölümü yer almaktadır. Bu bölümde toplumun çeşitli kademelerinden kişilerin görselleri ile birlikte görsele ilişkin açıklamalar yer almaktadır.
Okuyucusuna bir zaman yolculuğu imkanı sunan Osmanlı Tasvir Sanatları 2: Çarşı Ressamları, kuşe kağıda yüksek kalite bir baskı ile hazırlanmış. Bu açıdan Osmanlı Tasvir Sanatları 2: Çarşı, tıpkı Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür gibi yıllar yıllar sonra bile dönüp dönüp bakılabilecek, evladiyelik bir eser özelliğini taşımaktadır.
Osmanlı Tasvir Sanatları 2: Çarşı Ressamları’ndan Tadımlık…
Osmanlı Tasvir Sanatları 2: Çarşı Ressamları eserinin yayınevi olan Yapı Kredi Yayınları’nın kendi sitesinde yayınlanan, eserin “tadımlık” adı verilen kısıtlı bir nüshasını okumak için buraya tıklayabilirsiniz…
İçindekiler
Sunuş / M. Sabri Koz, Osmanlı’nın Çarşı Ressamları, 7 Giriş / Tülün Değirmenci, Metin And ve Çarşı Ressamlarının Serencâmı, 11 Çarşı Ressamları 17. Yüzyıl Türk Çarşı Ressamları, 43 Türk Resminde “Çarşı Ressamları”nın Yeri ve Önemi, 53 17. Yüzyıl Türk Çarşı Ressamlarının Padişah Portreleri, 67 17. Yüzyıl Türk Çarşı Ressamları ve Resimlerinin Belgesel Önemi, 77 Çarşı Ressamları, 89 Türk Çarşı Ressamlarının Gözünden Çalgıcı Cariyeler, 103 I. Abdülhamid’in Prusya Elçisine Armağan Ettiği Osmanlı Kıyafetleri Albümü, 115 Çarşı Ressamları, 125 Varşova’da Bir Çarşı Ressamı Albümü, 129 Çarşı Ressamlarının Gözünden İstanbul’un Sokak Satıcıları, 139 Anonim Bir Çarşı Ressamının Yaptığı İki Ciltlik İstanbul Albümü, 147 Çarşı Ressamlarının Gözüyle Harem, 159 Albüm, 167 Kısaltmalar, 231 Kaynakça, 233 Dizin, 237
Arka Kapak Yazısı
Metin And, 1985’te yayımladığı bir yazıda “Çarşı Ressamları” deyimini ilk kez kullandığı zaman, hem sanat tarihi terimlerimize yeni bir kavram eklemiş hem de bu sanatçıların dünyasını, nasıl çalıştıklarını, neleri resmettiklerini, bu eserlerin nerelerde bulunduğunu, sanat ve kültür tarihi araştırmalarında bunlardan nasıl yararlanılacağını örnekleriyle göstermişti. 2007’ye kadar devam eden bu yazılar, yer yer tekrarlanan içerikleriyle bir tanıtma, benimsetme ve bilgilendirme çalışmasının uzantısı olarak anlaşılmalıdır.
Çarşı Ressamları ve eserleri başlangıçta minyatürlerle birlikte anılmış, ilk örnekleri yayımlayan F. Taeschner de bu resimleri minyatür olarak adlandırmış, ayrı bir ad verme ihtiyacı duymamıştır. Bunları benzerlerinden ayırmayı, tasvir sanatlarının farklı bir dalı olarak tanıtmaya çalışmayı ilk kez Metin And denemiş, dünyanın dört bir yanına dağılmış olan “Çarşı Resmi Albümleri”nin görüntülerini binbir güçlükle temin ederek yazılarında, kitaplarında kullanmıştır.
Osmanlı Tasvir Sanatları 2: Çarşı Ressamları, 1985-2007 arasında yayımlanmış on iki makale ve Tülün Değirmenci’nin uzun bir giriş yazısıyla muhtasar bir Albüm’den oluşuyor. And’ın hayatı boyunca tutkuyla peşlerinden koştuğu tasvirler ve yazılar, onun yazılmış ama yok olmuş ya da hiçbir zaman yazılamamış kitabının ayak sesleri yalnızca…
Künye
Kitabın Adı Osmanlı Tasvir Sanatları 2: Çarşı Ressamları
Böyle değerli bir kişiliği (Metin And) tanıttığınız ve onun eseri hakkında bize bilgi verdiğiniz için teşekkür ederim.
Emeğinize sağlık.
Gerçekten Türk kültürü açısından önemli bir kişilikti Metin And. Allah gani gani rahmet eylesin.